Bhp przy pracy zdalnej - wyjaśnienia GIP udostępnione naszemu Wydawnictwu

Z dniem 7 kwietnia 2023 r. wejdą w życie przepisy ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy... (Dz. U. z 2023 r. poz. 240) wprowadzające do Kodeksu pracy regulacje związane z pracą zdalną. W nowym art. 67³¹ K.p. zawarte zostaną regulacje dotyczące bezpiecznej i higienicznej pracy w przypadku wykonywania pracy zdalnej. W stosunku do pracownika w czasie wykonywania przez niego pracy zdalnej, pracodawca będzie realizował obowiązki w zakresie wynikającym z rodzaju i warunków wykonywanej pracy określone w dziale dziesiątym (Bezpieczeństwo i higiena pracy), z wyłączeniem obowiązków określonych w art. 208 § 1, art. 209¹, art. 212 pkt 1 i 4, art. 213, art. 214, art. 232 i art. 233 K.p. (por. odp. na pyt. 3). Nie wszystkie rodzaje prac będą mogły być wykonywane zdalnie. Praca zdalna nie obejmie prac wymienionych w art. 67³¹ § 4 K.p., np. szczególnie niebezpiecznych, powodujących intensywne brudzenie.

W kwestii zasad kontroli i organizacji pracy zdalnej wypowiedział się Główny Inspektorat Pracy w piśmie z 9 lutego 2023 r. (znak GIP-GBI.0701.24.2023.4.), udostępnionym naszemu Wydawnictwu 24 lutego 2023 r., udzielając odpowiedzi na pytania:

"(...) Czy PIP w ramach kontroli BHP może kontrolować miejsca pracy zdalnej w domach pracowników, czy będzie się opierała tylko na dokumentacji posiadanej przez pracodawcę?

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (...) kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają pracodawcy - a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także niebędący pracodawcami przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne - na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy. Stosownie do art. 26 ust. 1 ww. ustawy kontrolę przeprowadza się w siedzibie podmiotu kontrolowanego oraz w innych miejscach wykonywania jego zadań lub przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych.

Poszczególne czynności kontrolne mogą być wykonywane także w siedzibie jednostki organizacyjnej Państwowej Inspekcji Pracy (ust. 2). Art. 67¹⁸ Kodeksu pracy przewiduje, że praca zdalna może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika. Jakkolwiek miejscem wykonywania pracy zdalnie może być np. mieszkanie pracownika, to jednak inspektorzy pracy nie są uprawnieni do prowadzenia czynności kontrolnych w miejscu zamieszkania pracowników. Po pierwsze trudno uznać, że mieszkanie pracownika jest miejscem wykonywania zadań podmiotu kontrolowanego, a więc miejscem, nad którym ma on bezpośrednie władztwo i może tam bezpośrednio organizować procesy pracy. Ponadto status podmiotu podlegającego kontroli Państwowej Inspekcji Pracy mają podmioty wymienione w art. 13 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, a nie zatrudnieni pracownicy. Co jednak najważniejsze, inspektorzy pracy nie mogą prowadzić czynności kontrolnych w mieszkaniu pracownika, ponieważ stanowiłoby to naruszenie zagwarantowanej konstytucyjnie tradycyjnej wolności człowieka. Zgodnie bowiem z art. 50 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Nienaruszalność ta (tzw. ochrona miru domowego), wiążąca się z prawem do prywatności (art. 47 Konstytucji RP) oznacza, że nikt nie może wchodzić do mieszkania i przebywać w nim bez zgody użytkownika (por. P. Winczorek Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Liber Warszawa 2000, s. 68).

Czy biurko i fotel biurowy to narzędzia pracy w rozumieniu nowych przepisów o pracy zdalnej i pracodawca będzie miał obowiązek je zapewnić pracownikom?

Zgodnie z § 2 pkt 2 lit. c rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe przez stanowisko pracy - należy rozumieć przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, obejmującym m.in. wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek. Zatem jeżeli praca jest wykonywana na stanowisku pracy z monitorem ekranowym to biurko i fotel biurowy stanowią jego wyposażenie a nie narzędzia pracy, które w myśl art. 67²⁴ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikowi wykonującemu pracę zdalną.

Czy można dokonać oceny ryzyka zawodowego bez wizyty w domu u pracownika i oceny stanowiska pracy? Czy pozwala na to wprowadzona w przepisach uniwersalna ocena ryzyka zawodowego?

Praca zdalna zawsze musi się odbywać w bezpiecznych i higienicznych warunkach (art. 207 Kodeksu pracy). Ze względu na specyfikę pracy zdalnej część przepisów Kodeksu pracy w stosunku do pracy zdalnej została wyłączona a część należy stosować odpowiednio.

Pracodawca w zakresie bhp będzie zwolniony z obowiązków określonych w:

• art. 208 § 1 (współpraca pracodawców w razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców),
• art. 209¹ (np. wyznaczanie pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji, zapewniania środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach),
• art. 212 pkt 1 i 4 (dotyczących organizowania stanowiska pracy, dbania o stan pomieszczeń, wyposażenia, środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem),
• art. 213 i art. 214 (dotyczących obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy),
• art. 232 (dotyczących zapewniania pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napojów ze względów profilaktycznych),
• art. 233 (dotyczących zapewniania odpowiednich urządzeń sanitarnych i dostarczania środków higieny osobistej).

Obowiązek oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą spoczywa na każdym pracodawcy, w tym także w stosunku do wykonywania pracy zdalnej. Należy podkreślić, że nie jest to ani nowy, ani dodatkowy obowiązek nałożony na pracodawcę. Od wielu lat przy każdorazowej zmianie warunków pracy (wprowadzenie pracy zdalnej jest zmianą warunków pracy) taką ocenę należy przeprowadzić, a następnie zapoznać pracownika z ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaniem pracy.

Przy ocenie ryzyka zawodowego pracownika wykonującego pracę zdalną dodatkowo w procesie analizy ryzyka zawodowego należy uwzględnić wpływ pracy na wzrok, układ mięśniowo-szkieletowy oraz uwarunkowania psychospołeczne tej pracy.

Na podstawie wyników przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego pracodawca jest zobowiązany opracować informację zawierającą:

• zasady i sposoby właściwej organizacji stanowiska pracy zdalnej, z uwzględnieniem wymagań ergonomii;
• zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej;
• czynności do wykonania po zakończeniu wykonywania pracy zdalnej;
• zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego.

Decyzja czy w procesie analizy ryzyka zawodowego pracodawca skorzysta z prawa do przeprowadzenia kontroli w zakresie bhp w miejscu wykonywania pracy zdalnej przez pracownika (art. 67²⁸ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy), czy też przygotuje inne narzędzia wspomagające ocenę ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą w sposób zdalny np. listy kontrolne, fotografie, filmy z miejsca wykonywania pracy zdalnej itp., należy wyłącznie do pracodawcy.

Przed dopuszczeniem do wykonywania pracy zdalnej pracownik potwierdza w oświadczeniu zapoznanie się z przygotowaną przez pracodawcę oceną ryzyka zawodowego oraz informacją zawierającą zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej oraz zobowiązuje się do ich przestrzegania (art. 67³¹ § 6 Kodeksu pracy).

Dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy zdalnej jest uzależnione od złożenia przez pracownika oświadczenia, zawierającego potwierdzenie, że na stanowisku pracy zdalnej w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą są zapewnione bezpieczne i higieniczne warunki tej pracy (art. 67³¹ § 7 Kodeksu pracy).

Stanowisko pracy zdalnej zgodne z zasadami ergonomii organizuje pracownik m.in. na podstawie informacji przekazanej przez pracodawcę.".