Profilaktyczne posiłki i napoje

Kolejnym obowiązkiem pracodawcy, wynikającym z art. 232 K.p., jest nieodpłatne zapewnienie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Rodzaje tych posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. nr 60, poz. 279 ze zm.). Obowiązek zapewnienia posiłków profilaktycznych jest uzależniony przede wszystkim od wysiłku fizycznego, powodującego w ciągu zmiany roboczej tzw. efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej określonych wartości, natomiast napojów - przede wszystkim od temperatury panującej na stanowisku pracy. Ustalenia stanowisk pracy, na których pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje, dokonuje pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi. Jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca podejmuje taką decyzję po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników.

Uwaga! Kwestie związane z dostarczaniem napojów i posiłków profilaktycznych powinny być jednoznacznie uregulowane w zakładzie pracy (np. w regulaminie pracy lub innym dokumencie o podobnym charakterze). W przeciwnym wypadku zasadność wydawania takich posiłków może zostać zakwestionowana np. przez organ podatkowy i potraktowana jako tzw. wynagrodzenie w naturze, co może się wiązać z opodatkowaniem i oskładkowaniem kosztów przeznaczonych na ich zapewnienie.

Pracownikom należy zapewnić jedno danie gorące o wartości kalorycznej około 1.000 kcal, które powinno zawierać 50-55% węglowodanów, 30-35% tłuszczów i 15% białek. Posiłki powinny być wydawane w czasie regulaminowych przerw, w zasadzie po 3-4 godzinach pracy.

Przygotowywanie oraz spożywanie posiłków i napojów powinno się odbywać przy zachowaniu odpowiednich warunków higieniczno-sanitarnych. Jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych nie ma możliwości wydawania pracownikowi posiłku w tej formie, pracodawca zapewnia pracownikowi możliwość spożycia posiłku w czasie pracy w inny sposób niż poprzez wydanie jednego dania gorącego, w szczególności przez przekazanie produktów umożliwiających przygotowanie posiłku we własnym zakresie lub bonów, talonów, kuponów oraz innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie takich produktów lub posiłku. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w których pracodawca nie ma możliwości zapewnienia posiłku profilaktycznego w formie dania gorącego, np. ze względu na specyfikę danego stanowiska pracy (np. praca drwala, prace na obiektach liniowych).

Należy także pamiętać, że zastosowanie przez pracodawcę takiego sposobu zapewniania posiłków profilaktycznych jest uzależnione od przeprowadzenia w tym zakresie obowiązkowych konsultacji z przedstawicielami pracowników lub organizacjami związkowymi.

Pracodawca ma obowiązek zapewnić posiłki pracownikom wykonującym prace:

• związane z wysiłkiem fizycznym powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2.000 kcal u mężczyzn i powyżej 1.100 kcal u kobiet,
• związane z wysiłkiem fizycznym powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1.500 kcal u mężczyzn i powyżej 1.000 kcal u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10°C lub wskaźnik obciążenia termicznego wynosi powyżej 25°C, albo wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym, który trwa od 1 listopada do 31 marca,
• pod ziemią,
• związane z usuwaniem skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.

Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia napojów pracownikom zatrudnionym:

• w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C,
• w warunkach zimnego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1.000,
• przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1.500 kcal u mężczyzn i powyżej 1.000 kcal u kobiet,
• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C.

Inaczej niż w przypadku posiłków, napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej, a więc nie tylko w czasie regulaminowej przerwy. Pracodawca ma obowiązek zapewnić napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników. Powinny odpowiednio być zimne lub gorące, w zależności od warunków wykonywania pracy. W przypadku pracowników zatrudnionych w warunkach gorącego mikroklimatu (WBGT powyżej 25°C), napoje powinny być wzbogacone o sole mineralne i witaminy.