Służba bhp

Stosownie do postanowień art. 237¹¹ § 1 K.p., pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bhp, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp, natomiast pracodawca zatrudniający do 100 pracowników, może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Jak wynika z powyższego zapisu, ustawodawca wyróżnił dwie formy pełnienia funkcji w zakresie bhp: pierwsza jest realizowana w formie służby bhp, a druga poprzez powierzenie wykonywania zadań służby bhp. Te dwie formy realizacji obowiązku zapewnienia bhp nie są tożsame (por. wyrok NSA z 13 października 2006 r., sygn. akt I OSK 263/06).

Forma pierwsza - utworzenie służby bhp - dotyczy pracodawców zatrudniających powyżej 100 pracowników (przy ich obliczaniu bierze się pod uwagę faktyczną liczbę pracowników, nie zaś etatów). Szczegółowy zakres działania, uprawnienia, organizację, liczebność i podporządkowanie służby bhp, a także kwalifikacje wymagane do wykonywania jej zadań, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109, poz. 704 ze zm.). Służbę bhp stanowią wyodrębnione komórki organizacyjne jednoosobowe lub wieloosobowe. Liczbę zatrudnionych w niej pracowników ustala pracodawca, biorąc pod uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy. Pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę albo zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy. W przypadku zatrudnienia powyżej 600 pracowników, pracodawca zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej jednego pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników.

Służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy. W przypadku gdy pracodawca stanowi równocześnie jednostkę organizacyjną, służba bhp podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach z zakresu bhp.

Forma druga - powierzenie wykonywania zadań służby bhp - dotyczy pracodawców zatrudniających do 100 pracowników. W takim przypadku pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Należy jednak pamiętać, że nie może to być osoba przypadkowa, lecz taka, która spełnia określone wymagania kwalifikacyjne (tj. posiada wykształcenie kierunkowe w zakresie bhp).

Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp lub spełniający wymagania kwalifikacyjne dla służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:

• zatrudnia do 10 pracowników albo
• zatrudnia do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków.

W przypadku braku kompetentnych pracowników, pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Osoby te powinny spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp. Podstawą powierzenia wykonywania zadań służby bhp specjaliście spoza zakładu pracy może być również umowa cywilnoprawna (por. wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 10 listopada 2005 r., sygn. akt II SA/Go 344/05).

Zarówno pracownik służby bhp, jak i pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp. Szczegółowe zadania służby bhp, w ramach jej funkcji doradczo-kontrolnych, jak również uprawnienia określa rozporządzenie w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Wymieniony katalog obowiązków służby bhp jest katalogiem zamkniętym. Oznacza to, że służba bhp nie może być obciążana innymi zadaniami niż wymienione powyżej, z wyjątkiem pracownika zatrudnionego przy innej pracy.

Pracownikami służby bhp mogą być osoby spełniające następujące wymagania kwalifikacyjne:

• inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bhp,
• starszym inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca:
• zawód technika bhp oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub
• wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp,
• specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp,
• starszym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp,
• głównym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp oraz co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp.

Jak liczyć staż pracy w służbie bhp?

Staż pracy w służbie bhp to okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy (umowa o pracę), w wyodrębnionej komórce organizacyjnej (służbie bhp). Nie ma tutaj znaczenia wymiar etatu (pełen wymiar czasu pracy, czy jedynie jego część, np. 1/2, 1/4 etatu). W związku z powyższym, osobom wykonującym zadania służby bhp na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie umowy zlecenia) okresu tego nie wlicza się do stażu pracy w służbie bhp, gdyż są oni traktowani jako "specjaliści spoza zakładu pracy" (nie pracują w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych).

Czy pracownik służby bhp ma obowiązek realizacji procesu zakupu oraz przydziału odzieży roboczej dla pracowników (zorganizowania przetargu, wybrania wzoru ubrań wydawania odzieży pracownikom, prowadzenia rejestru wydanej odzieży itp.)?

Co do zasady do zadań służby bhp nie należy realizacja zakupów i przydziału pracownikom odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej. Służba bhp pełni bowiem funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp, a nie wykonawcze. Niemniej jednak z uwagi na to, że do zadań służby bhp należy m.in. doradztwo w zakresie doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, pracodawca może oczekiwać od pracowników tej służby wsparcia przy zakupach tego typu wyposażenia ochronnego. O ile służba bhp jest kompetentna do określenia cech ochronnych danego wyposażenia, o tyle za proces zakupu i przydziału tej odzieży, a także prowadzenie stosownej dokumentacji w tym zakresie już nie odpowiada.