Ochrona zatrudnienia w wieku przedemerytalnym

Umowa podlega ochronie w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku, w którym pracownik może przejść na emeryturę (tzw. przedemerytalnym).

Wypowiedzenie umowy pracownikowi w wieku przedemerytalnym jest dopuszczalne w razie likwidacji pracodawcy lub ogłoszenia jego upadłości (art. 41¹ § 1 K.p.). Ponadto stosowanie art. 39 K.p. jest wyłączone - zgodnie z art. 40 K.p. - w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wypowiedzenie umowy z taką osobą jest dopuszczalne wówczas, gdy prawo pracownika do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zostało potwierdzone decyzją organu rentowego (por. wyrok SN z 18 stycznia 2012 r., sygn. akt II PK 149/11, OSNP 2012/23-24/287). Natomiast to, czy nabył je w okresie poprzedzającym ochronę, czy podczas niej, pozostaje bez znaczenia. Wykładnię tę potwierdza uchwała Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2016 r. (sygn. akt III PZP 9/15, Biul. SN 2016/1/19) w brzmieniu: "Przepis art. 40 K.p. wyłącza stosowanie zakazu wypowiedzenia umowy o pracę, o którym mowa w art. 39 K.p. niezależnie od tego, czy uzyskanie przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy nastąpiło przed, czy w okresie ochronnym.". Jak zauważył Sąd w uzasadnieniu do omawianego rozstrzygnięcia, wykładnia językowa art. 40 K.p. nie rozwiewa wątpliwości dotyczących prawidłowego rozumienia zwrotu "uzyskanie przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy", a szczególnie nie rozstrzyga, czy chodzi w nim o uzyskanie tego prawa kiedykolwiek, czy w okresie ochronnym. Z kolei wykładnia celowościowa, do której odwoływało się wcześniejsze orzecznictwo w tym zakresie, prowadzi do wniosku, że: "(...) przewidziana w tym przepisie ochrona dotyczy ustawowej gwarancji trwałości zatrudnienia i pewności pozyskiwania środków utrzymania w ramach stosunku pracy w okresie przedemerytalnym (potencjalnie zmniejszonych szans na znalezienie nowego zatrudnienia), o ile kontynuowane (chronione) zatrudnienie umożliwia pracownikowi uzyskanie uprawnień emerytalnych. Z tej przyczyny ochroną tą są objęci tylko ci pracownicy zaawansowani wiekowo, którzy jeszcze nie mają prawa do emerytury, a w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę mogliby mieć trudności w uzyskaniu innych źródeł utrzymania (...)". Jak podsumował Sąd szczególna ochrona ma służyć umożliwieniu "dopracowania" okresu brakującego do uprawnień emerytalnych. Traci ona rację bytu, gdy pracownik ma prawo do renty. Dlatego z punktu widzenia funkcji spełnianej przez art. 39 K.p. nie ma żadnego znaczenia, czy prawo do renty pracownik uzyskał przed okresem ochronnym, czy też w jego trakcie.

Uwaga! W związku z mającym nastąpić obniżeniem wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) ustawą z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 38), która wejdzie w życie 1 października 2017 r., oraz obowiązującym obecnie wyższym wiekiem przedemerytalnym, przewidziano przepisy przejściowe dla stanów zastanych. Zgodnie z art. 28-29 powołanego aktu prawnego, pracownicy, którzy w dniu jego wejścia w życie będą objęci omawianą ochroną stosunku lub osoby, które byłyby objęte taką ochroną, jeżeli w tym dniu pozostawałyby w stosunku pracy, od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy będą korzystały z ochrony stosunku pracy, o którym mowa w tym przepisie do osiągnięcia wieku emerytalnego wynikającego z przepisów ustawy zmienianej w art. 1 niniejszej ustawy w dotychczasowym brzmieniu. Pracownicy, którzy w dniu wejścia w życie tej ustawy nie będą objęci ochroną stosunku pracy wynikającą z art. 39 K.p. i osiągną wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 60 lat i dla mężczyzn 65 lat przed upływem 4 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, będą podlegali ochronie stosunku pracy przez okres 4 lat, licząc od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, także wówczas, gdy upływ tego okresu przypadnie po osiągnięciu wieku 60 lat przez kobiety i wieku 65 lat przez mężczyzn. Analogicznie osoby, które w dniu wejścia w życie omawianego aktu prawnego nie będą pracownikami (lecz staną się nimi) i które osiągną wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 60 lat i dla mężczyzn 65 lat przed upływem 4 lat od tego dnia, będą podlegały omawianej ochronie stosunku pracy przez okres 4 lat, licząc od 1 października 2017 r., także wówczas, gdy upływ tego okresu przypadnie po osiągnięciu wieku 60 lat przez kobiety i wieku 65 lat przez mężczyzn.

Pracownica urodzona 12 grudnia 1960 r. nie osiągnęła jeszcze wieku przedemerytalnego (według obecnie obowiązujących przepisów może przejść na emeryturę w sierpniu 2023 r.) i nie korzysta z ochrony stosunku pracy. Po wejściu w życie zmian będzie mogła przejść na emeryturę wcześniej, bo w grudniu 2020 r., jednak zachowa prawo do ochrony do 1 października 2021 r., co oznacza, że gdyby chciała kontynuować zatrudnienie, pracodawca nie będzie mógł wypowiedzieć jej w tym okresie umowy o pracę.