Zapewnienie odpowiednich warunków bhp w okresie zimowym

Niektóre obowiązki pracodawcy z zakresu bhp mają charakter sezonowy, tj. stają się aktualne w określonych porach (sezonach) roku. W porze zimowej pracodawca musi dopełnić stosownych wymogów w zakresie temperatury w pomieszczeniach pracy, zapewnienia posiłków i napojów profilaktycznych właściwych dla okresu zimowego czy bezpieczeństwa na chodnikach i innych powierzchniach. W razie konieczności powinien też wydać pracownikom odpowiednią odzież ochronną.

Zimowe posiłki i napoje

Pracownicy skierowani w porze zimowej do prac na otwartej przestrzeni mają prawo do odpowiednich posiłków i napojów profilaktycznych. Ogólny obowiązek zapewnienia przez pracodawcę takich posiłków i napojów przewiduje art. 232 K.p., a zasady jego realizacji określa rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. z 1996 r. nr 60, poz. 279 ze zm.). Na jego podstawie pracodawca ma obowiązek zapewnić posiłki profilaktyczne m.in. pracownikom wykonującym prace związane z wysiłkiem fizycznym na otwartej przestrzeni, w okresie zimowym (patrz tabela). Za porę zimową uważa się okres od 1 listopada do 31 marca.

"Zimowy" posiłek profilaktyczny musi być odpowiednio kaloryczny, w związku z tym powinien zawierać w swoim składzie około 50-55% węglowodanów, 30-35% tłuszczów i 15% białek oraz posiadać wartość kaloryczną około 1.000 kcal (§ 2 powołanego rozporządzenia).

Warunkiem wydania posiłku jest osiągnięcie przez pracownika wydatku energetycznego określonego w ww. rozporządzeniu, natomiast zapewnienie napojów profilaktycznych (ciepłych w porze zimowej) zależy od wyniku pomiaru siły chłodzącej powietrza. Pomiarem tych czynników zajmują się laboratoria upoważnione do badań środowiska pracy.

Generalnie wymóg zagwarantowania posiłków profilaktycznych spoczywa na pracodawcy, jednak zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów pracodawca może zrealizować ten obowiązek w inny sposób niż wydanie jednego dania gorącego, w szczególności przez przekazanie:

• produktów umożliwiających przygotowanie posiłku we własnym zakresie lub
• bonów, talonów, kuponów oraz innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie takich produktów lub posiłku,

jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych nie ma możliwości wydawania pracownikowi posiłku bezpośrednio przez pracodawcę.

Przy czym trzeba zaznaczyć, że niezależnie od formy zapewnienia posiłków profilaktycznych powinny być one - biorąc pod uwagę przeznaczenie tych posiłków - wydawane w czasie przerw w pracy przypadających w ramach dniówki roboczej (a nie po zakończeniu pracy).

Obowiązek zapewnienia posiłków i napojów profilaktycznych nie może być zastąpiony ekwiwalentem pieniężnym.

Minimalna temperatura w czasie chłodów

Przepisy z zakresu bhp nie przewidują maksymalnej temperatury w pomieszczeniach pracy, wyznaczają za to temperaturę minimalną. Ma ona znaczenie zwłaszcza w okresie zimowym i przy pracach wykonywanych w zimnych, ze względu na technologię, pomieszczeniach. Zgodnie z § 30 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.) pracodawca ma obowiązek zapewnić zachowanie temperatury:

• nie niższej niż 14 °C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają (np. w chłodniach) - we wszystkich pomieszczeniach pracy, bez względu na rodzaj wykonywanej pracy,
• nie niższej niż 18 °C - w pomieszczeniach, w których wykonywana jest lekka praca fizyczna i biurowa.

Jeśli pracownik wykonuje pracę na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach, pracodawca generalnie powinien zapewnić mu w pobliżu miejsca pracy pomieszczenie umożliwiające schronienie się przed deszczem, ogrzanie oraz zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być wyposażone w urządzenia do podgrzewania posiłków, a minimalna temperatura wewnątrz nich nie może być niższa niż 16 °C.

Zabezpieczenie przy pracach na zewnątrz

Pracodawcy, którzy są właścicielami lub zarządcami budynków, powinni zapewniać bezpieczeństwo na chodnikach należących do ich posesji i zapobiegać zagrożeniu związanemu z zaleganiem śniegu i lodu na dachach. Obowiązki pracodawcy w tym zakresie wynikają z przepisów prawa pracy z zakresu bhp oraz ustawy - Prawo budowlane (Dz. U. z 2020 r. poz. 1333 ze zm.). W ramach tych obowiązków pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikowi skierowanemu do odśnieżania chodników i dachów oraz usuwania zwisających sopli lodu odpowiednie środki ochrony.

Przed rozpoczęciem odśnieżania teren prac musi zostać odgrodzony, a strefy niebezpieczne, w których może dojść do obsunięcia się śniegu, lodu lub zrzucenia narzędzi, oznakowane. Do pracodawcy należy zorganizowanie pracy w taki sposób, aby zabezpieczyć pracowników przed upadkiem, np. z powodu załamania się dachu pod ciężarem śniegu.

W przypadku odśnieżania dachów (a więc pracy na wysokości) pracownik powinien zostać zaopatrzony w:

• szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji i amortyzatorem lub urządzeniem samohamownym; szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu - na słupach, masztach itp.),
• hełm ochronny,
• obuwie zabezpieczające przed poślizgiem,
• odzież ochronną odpowiednią do warunków klimatycznych.

Szczegółowy wykaz środków ochrony indywidualnej oraz przypadków, w których powinny być stosowane, zawiera dział IV, rozdział 6 pkt E rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bhp oraz załącznik nr 2 do tego rozporządzenia. Należy zauważyć, że Główny Inspektor Pracy w komunikacie z dnia 11 stycznia 2019 r. (dostępnym na stronie www.gip.gov.pl) przypomniał, iż niedopuszczalne jest przeprowadzanie montażu, eksploatacji i demontażu rusztowań oraz ruchomych podestów roboczych podczas gęstej mgły, opadów deszczu, śniegu, gołoledzi oraz w czasie burzy lub przy wietrze o prędkości powyżej 10 m/s.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)