Inspekcja pracy

Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy między innymi:

• nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bhp, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych,
   
• kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców,
   
• kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu lub oddanych do użytku pod względem spełniania przez nie zasadniczych lub innych wymagań dotyczących bhp, określonych w odrębnych przepisach,
   
• podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i ograniczaniu zagrożeń w środowisku pracy, w tym m.in.:
   
• badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom,
   
• analizowanie przyczyn chorób zawodowych oraz kontrola stosowania środków zapobiegających tym chorobom,
   
• współdziałanie z organami ochrony środowiska w zakresie kontroli przestrzegania przez pracodawców przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska,
   
• kontrola ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
   
• prawo wnoszenia powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej - uczestnictwo w postępowaniu przed sądem pracy, w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy,
   
• wydawanie i cofanie zezwoleń na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia,
   
• współpraca z urzędami państw członkowskich Unii Europejskiej odpowiedzialnymi za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienia pracowników,
   
• ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy, wykroczeń, o których mowa w art. 119-123 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r. poz. 674 z późn. zm.), a także innych wykroczeń, gdy ustawy tak stanowią oraz udział w postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego.

Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają:

• pracodawcy - a w zakresie bhp oraz kontroli legalności zatrudnienia także niebędący pracodawcami przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne - na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy,
   
• podmioty świadczące usługi pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego oraz pracy tymczasowej w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia w zakresie określonym art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. d) i e) ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy,
   
• podmioty kierujące osoby w celu nabywania umiejętności praktycznych, w szczególności odbycia praktyki absolwenckiej, praktyki lub stażu zawodowego, niebędących zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową; zakres kontroli PIP regulują art. 19d i art. 85 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia.

W ramach tego obowiązku powinni na żądanie inspektora niezwłocznie przedstawiać dokumenty i materiały, zapewnić terminowe udzielanie informacji przez osoby, które wykonują bądź wykonywały pracę na jego rzecz, udostępnić urządzenia techniczne oraz w miarę możliwości oddzielne pomieszczenie z odpowiednim wyposażeniem. Utrudnianie inspektorowi wykonania czynności kontrolnych wyczerpuje znamiona przestępstwa i jest zagrożone karą pozbawienia wolności (art. 225 § 2 K.k.).

Inspektorowi pracy przysługują środki prawne kierowane do pracodawców, takie jak nakazy (mające charakter decyzji administracyjnej) i wystąpienia lub polecenia. Wystąpienie inspektora pracy ma jedynie charakter zalecenia czy postulatu pod adresem pracodawcy (por. postanowienie WSA w Krakowie z dnia 18 maja 2010 r., sygn. akt III Sa/Kr 304/10). Inspektor pracy jest również uprawniony do ścigania wykroczeń przeciwko prawom pracownika oraz ma kompetencje do udziału w sprawach przed sądami w charakterze oskarżyciela publicznego. Ma on również kompetencje do nałożenia kary grzywny w formie mandatu, jeśli uzna, iż jest to kara wystarczająca za wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Kontroli PIP nie podlega były pracodawca, który nie zatrudnia już pracowników, ani nie powierza innym osobom świadczenia pracy na podstawie umów cywilnoprawnych, a ponadto nie jest także organizatorem prac świadczonych na jego rzecz przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą.

Regulacje prawne:

• ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 404 z późn. zm.),
   
• rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie trybu i form współdziałania niektórych organów z Państwową Inspekcją Pracy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalności zatrudnienia (Dz. U. nr 250, poz. 1870).