Służba bhp

Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bhp, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne. Przy zatrudnieniu:

• od 100 do 600 pracowników - tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę albo zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy,
   
• ponad 600 pracowników - zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 1 pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników.

Jeśli w firmie jest zatrudnionych do 100 pracowników pracodawca powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:

• zatrudnia do 10 pracowników albo
   
• zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

W przypadku braku kompetentnych pracowników możliwe jest powierzenie wykonywania zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Na temat bezwzględnego obowiązku tworzenia służby bhp przez pracodawców zatrudniających powyżej 100 pracowników wypowiedział się Główny Inspektorat Pracy w stanowisku z dnia 9 sierpnia 2007 r. (znak: GNP/426/4560-402/07/PE). Zdaniem GIP zastąpienie służby bhp podmiotem niebędącym pracownikiem pracodawcy zatrudniającego powyżej 100 osób, jest niedopuszczalne. W tym samym tonie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 22 marca 2012 r. (sygn. akt III SA/Gd 8/12) wyjaśniając, że możliwość powierzenia zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy w przypadku braku kompetentnych pracowników dotyczy tylko pracodawców, którzy zatrudniają nie więcej niż 100 pracowników.

Część specjalistów prawa pracy oraz niektóre sądy administracyjne prezentuje pogląd, zgodnie z którym zakłady zatrudniające powyżej 100 pracowników mogą powierzać zadania służby bhp specjalistom niebędącym ich pracownikami, jeśli wykażą, że pomimo podejmowanych prób nie byli w stanie zatrudnić kompetentnych pracowników. Tak orzekł m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 12 października 2011 r. (sygn. akt II SA/Wa 937/11). Oznacza to, że aby uwolnić się od odpowiedzialności związanej z niedopełnieniem obowiązku utworzenia służby bhp, pracodawca musi wykazać, że zasadnie dokonał oceny, iż nie miał możliwości zatrudnienia kompetentnych pracowników (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 12 stycznia 2011 r., sygn. akt I OSK 1120/10).

Liczba pracowników służby bhp zależy od stanu zatrudnienia i występujących u danego pracodawcy zagrożeń zawodowych, jak również od istniejącej uciążliwości pracy. Służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy i nie może być obciążana innymi zadaniami niż wymienione w rozporządzeniu z dnia 2 września 1997 r.

Zakres działania służby bhp obejmuje w szczególności:

• przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
   
• bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,
   
• sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bhp zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
   
• udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy oraz przedstawianie propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bhp,
   
• udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bhp oraz w ustalaniu w tym zakresie zadań osób kierujących pracownikami,
   
• opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bhp na poszczególnych stanowiskach pracy,
   
• udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków,
   
• prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
   
• udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą,
   
• współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a w szczególności przy organizowaniu okresowych badań lekarskich pracowników,
   
• współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami związkowymi,
   
• uczestniczenie w konsultacjach w zakresie bhp, a także w pracach komisji bhp oraz innych zakładowych komisji zajmujących się problematyką bhp, w tym zapobieganiem chorobom zawodowym i wypadkom przy pracy.

Służba bhp ma w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia pracowników pewne uprawnienia władcze. Jest bowiem uprawniona do wstrzymania pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób. Może też odsunąć od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy wzbronionej, jak również pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia własnego lub innych osób. Do jej kompetencji należy występowanie do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bhp, a do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych wobec pracowników odpowiedzialnych za zaniedbania w tym zakresie, a także o odpowiednie nagradzanie pracowników wyróżniających się w działalności na rzecz poprawy warunków bhp.

Regulacje prawne:

• art. 237¹¹ K.p.,
   
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109, poz. 704 ze zm.).