Uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy pomimo braku orzeczonej niezdolności

W szpitalu dosyć często dochodzi do zakłuć igłami przez personel medyczny. Czy każde z takich zdarzeń powinno być traktowane jak wypadek przy pracy, pomimo tego, że pracownicy nie korzystają ze zwolnień lekarskich?

To, czy dane zdarzenie zostanie uznane za wypadek przy pracy, nie jest uzależnione od niezdolności do pracy poszkodowanego w nim pracownika. Tak więc, jeżeli do zakłucia igłą dochodzi podczas wykonywania pracy (np. udzielania świadczeń medycznych przez pielęgniarkę), to takie zdarzenie spełnia przesłanki wynikające z definicji wypadku przy pracy i za taki wypadek powinno być uznane.

Definicję wypadku przy pracy zawiera art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 z późn. zm.).

Z reguły zakłucie igłą lub zranienie jakimś innym ostrym narzędziem (np. skalpelem) przez pracownika personelu medycznego zatrudnionego w podmiocie leczniczym, spełnia przesłanki wynikające z definicji wypadku przy pracy, a tym samym powinno być traktowane jako taki wypadek. Często jednak, z uwagi na częstotliwość tego typu zdarzeń, pracodawcy podmiotów leczniczych nie wszczynają postępowania powypadkowego, które należy przeprowadzić na zasadach określonych w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. nr 105, poz. 870). Podejmują co najwyżej procedurę poekspozycyjną obejmującą m.in. badania poszkodowanego pracownika, podanie mu leków antyretrowirusowych itp., a także odnotowują zdarzenie w odpowiednim rejestrze. Dopiero w przypadku stwierdzenia u poszkodowanego następstw takiego zdarzenia (np. zakażenia wirusem HBV, HCV czy HIV), sporządzają dokumentację powypadkową, która uprawnia go do ubiegania się o świadczenia odszkodowawcze z tytułu wypadku przy pracy. Stosowanie takiej praktyki jest korzystne dla pracodawców z uwagi na niezwiększanie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, która jest uzależniona od liczby takich zdarzeń. Niestety, jest ona niezgodna z prawem.

Stosunkowo nowe przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych (Dz. U. poz. 696), zmieniły podejście organów nadzoru do omawianej kwestii. Pomimo, że przepisy rozporządzenia obligują pracodawcę do opracowania i wdrożenia procedury mającej na celu ustalenie postępowania poekspozycyjnego, umożliwiającej niezwłoczne udzielenie poszkodowanemu pomocy medycznej oraz zapobieżenie skutkom narażenia, a także objęcie go profilaktyczną opieką zdrowotną po narażeniu zgodnie z aktualną wiedzą medyczną - pracodawca równolegle wciąż jest związany przepisami określającymi postępowania powypadkowe. Należy wyraźnie podkreślić, że zgodnie z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, ustalenie wypadku przy pracy jest prawem pracownika i jednocześnie obowiązkiem pracodawcy, niezależnie od tego, czy pracownik będzie dochodził świadczeń z ustawy wypadkowej. Wypadek przy pracy nie jest bowiem zdarzeniem prawnie obojętnym ani dla pracodawcy, ani dla pracownika (por. wyrok SN z dnia 14 maja 2009 r., sygn. akt II PK 282/08).

W związku z powyższym na uznanie, czy dane zdarzenie powinno zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, nie ma wpływu niezdolność do pracy poszkodowanego w nim pracownika. Tak więc każde zakłucie igłą, czy też skaleczenie innym ostrym narzędziem, powodujące uszkodzenie naskórka (a więc naruszenie ciągłości tkanek), do którego doszło nagle, a które miało miejsce podczas wykonywania przez pracownika obowiązków służbowych, co do zasady należy potraktować jako wypadek przy pracy ze wszystkimi tego konsekwencjami. Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, może ubiegać się w ZUS o wypłatę jednorazowego odszkodowania. Przysługuje ono wówczas, gdy wskutek wypadku przy pracy doznał on stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy dokonuje, po zakończeniu leczenia i rehabilitacji, lekarz orzecznik ZUS. Fakt, że po zakłuciu igłą lub zranieniu ostrym narzędziem nie została orzeczona niezdolność do pracy nie wyklucza możliwości przyznania odszkodowania, jeśli w wyniku tego zdarzenia wystąpił uszczerbek na zdrowiu.