Uchylenie obowiązku przeprowadzenia wstępnych badań profilaktycznych

1) Kandydat do pracy, którego zamierzamy zatrudnić, przedstawił nam skierowanie na badanie okresowe wystawione przez poprzednią firmę i orzeczenie lekarskie dotyczące tych badań. Warunki pracy na stanowisku, które ma objąć pracownik i warunki na poprzednim stanowisku trochę się różnią, ale charakter pracy jest podobny. Podjęcie zatrudnienia w naszym zakładzie nastąpiłoby przed upływem miesiąca od ustania poprzedniego. Czy w takiej sytuacji możemy odstąpić od skierowania tego pracownika na badania wstępne?

Uchylenie obowiązku przeprowadzenia badań wstępnych byłoby możliwe, gdyby warunki pracy na nowym stanowisku odpowiadały warunkom występującym na stanowisku pracy w poprzednim zakładzie (zgodnie ze skierowaniem na badania wystawionym przez poprzedniego pracodawcę). Podobieństwo warunków wykonywania pracy na poprzednim i nowym stanowisku oraz podobieństwo rodzaju pracy jest niewystarczające.

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku. Realizacja tego obowiązku następuje m.in. poprzez kierowanie pracownika na wstępne badania profilaktyczne. Przeprowadzanie badań wstępnych reguluje art. 229 § 1 K.p. Zgodnie z tym przepisem, wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

• osoby przyjmowane do pracy,
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowisko pracy oraz pozostali pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Ustawodawca przewidział pewne wyjątki od powyższego obowiązku. Jak wynika z art. 229 § 1¹ K.p., takim badaniom nie podlegają osoby przyjmowane do pracy:

• u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą,
• u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie wystawione przez poprzedniego pracodawcę, a nowy pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na oferowanym przez niego stanowisku pracy.

Regulacja wskazana w drugim odnośniku dotyczy odpowiednio osób pozostających w równoległym stosunku pracy. Nie odnosi się natomiast do przypadków zatrudnienia pracownika w celu wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Jak wynika z pytania warunki pracy, jakie mają obowiązywać na nowym stanowisku pracy, będą podobne do warunków pracy na poprzednim stanowisku. Tymczasem - w celu zwolnienia z obowiązku badań wstępnych - warunki na obu tych stanowiskach mają sobie odpowiadać. Między warunkami pracy wymienionymi w ostatnim skierowaniu na badania profilaktyczne wystawionym przez poprzedniego pracodawcę a warunkami pracy na stanowisku w nowej firmie, nie może więc być generalnie różnic. Ponadto nowa praca, jaką ma podjąć pracownik, nie może się zaliczać do prac szczególnie niebezpiecznych, bo taka okoliczność zawsze powoduje konieczność przeprowadzenia badań wstępnych.

2) Pracownik wykonujący w firmie pracę na 3/4 etatu zaczął równolegle pracować w innej firmie na takim samym stanowisku. Nowy pracodawca skierował go na badania wstępne. U nas w czerwcu 2025 r. pracownikowi skończy się ważność badań okresowych. Czy możemy odstąpić od skierowania go na te badania, wykorzystując badania wstępne z równoległego zatrudnienia?

Generalnie osoby przyjmowane do pracy podlegają wstępnym badaniom lekarskim. Tylko w sytuacjach wskazanych w art. 229 § 1¹ K.p. obowiązek wykonania tych badań ulega uchyleniu. Regulacji analogicznych jak we wskazanym przepisie nie przewidziano jednak w odniesieniu do badań okresowych. Oznacza to, że przed upływem terminu ważności badań okresowych pracodawca jest obowiązany skierować pracownika na takie badania celem uzyskania orzeczenia lekarskiego, niezależnie od wykonania badań wstępnych w innym zatrudnieniu. Badania wstępne wykonane w równoległym stosunku pracy nie zastępują bowiem badań okresowych u drugiego pracodawcy.

3) Chcemy zatrudnić kierowcę zawodowego, który ma aktualne badania lekarskie uprawniające go do kierowania samochodem ciężarowym powyżej 3,5 tony. Czy trzeba go skierować na badania wstępne?

Z pytania wynika, że w przedstawionej sprawie chodzi o kierowcę podlegającego ustawie z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1539 ze zm.). Zakresem tej ustawy objęci są m.in. kierowcy prowadzący pojazdy o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony.

W przypadku kierowców zawodowych objętych zakresem ustawy o transporcie drogowym pierwszeństwo w unormowaniu kwestii przeprowadzania badań profilaktycznych ma ta ustawa. Zgodnie z art. 39j ww. ustawy, kierowca wykonujący przewóz drogowy podlega badaniom lekarskim przeprowadzanym w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy. Badania lekarskie takiego kierowcy są przeprowadzane:

• do ukończenia przez kierowcę 60 lat - co 5 lat,
• po ukończeniu przez kierowcę 60. roku życia - co 30 miesięcy.

Ponadto kierowca zawodowy ma obowiązek przeprowadzania badań psychologicznych (art. 39k wspomnianej ustawy).

Kierowca zawodowy posiadający ważne badania lekarskie przeprowadzone na podstawie ustawy o transporcie drogowym nie musi odbywać wstępnych i okresowych badań profilaktycznych przewidzianych w Kodeksie pracy. Badania lekarskie kierowców są bowiem równoznaczne ze wstępnymi i okresowymi badaniami, o których mowa w art. 229 § 1 i § 2 K.p. (art. 39l ust. 3 ustawy o transporcie drogowym). Należy nadmienić, że przedsiębiorca zatrudniający kierowcę jest zobowiązany przez cały okres jego zatrudnienia przechowywać kopie orzeczeń lekarskich i psychologicznych.

4) Zawarliśmy z młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego. Okazał on zaświadczenie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do nauki zawodu, wydane przez lekarza na podstawie skierowania wystawionego przez szkołę, więc nie skierowaliśmy go na badania wstępne. Ostatnio zarzucono nam jednak, że powinniśmy to zrobić. Czy faktycznie mieliśmy taki obowiązek?

Tak. Pracowników młodocianych można zatrudniać, jeżeli m.in. przedstawili świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu (art. 191 § 1 pkt 2 K.p.). Świadectwo to wystawiane jest w wyniku przeprowadzenia badań lekarskich, na jakie młodocianego kieruje szkoła. Zasady przeprowadzania tych badań reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2019 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadpodstawowych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów i słuchaczy tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz doktorantów (Dz. U. poz. 1651).

Jak wynika z ww. rozporządzenia, kandydaci m.in. do szkół ponadpodstawowych, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia muszą poddać się badaniom lekarskim, mającym na celu ocenę możliwości podjęcia kształcenia, w tym w ramach praktycznej nauki zawodu, w kontekście ich stanu zdrowia. Uzyskanie zaświadczenia lekarskiego w ww. trybie nie wyłącza jednak obowiązku skierowania pracownika młodocianego na wstępne badania profilaktyczne, przeprowadzane na podstawie art. 229 § 1 K.p. Pracownicy ci podlegają takim badaniom, podobnie jak badaniom okresowym i kontrolnym w trakcie zatrudnienia (art. 201 K.p.).