Środki ochrony w świetle przepisów bhp

Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom odzież i obuwie robocze w każdym przypadku, gdy jest to celowe ze względu na warunki pracy na danym stanowisku. Ponadto musi zapewnić im inne środki ochrony. W pewnym zakresie realizacja tego obowiązku w odniesieniu do odzieży i obuwia roboczego może być zastąpiona wypłatą ekwiwalentu.

Odzież i obuwie robocze

Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom odzież i obuwie robocze w każdym przypadku, gdy występują ku temu przesłanki określone w Kodeksie pracy. Od spełnienia tego obowiązku nie może się uchylić nawet taki pracodawca, który zatrudnia tylko jednego pracownika. Jeżeli zapewnienie odzieży i obuwia roboczego jest konieczne, pracownik, który ich nie posiada, nie może zostać dopuszczony do wykonywania pracy.

Zgodnie z art. 237⁷ K.p. pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikowi odzieży i obuwia roboczego (spełniającego wymagania Polskich Norm) w przypadku, gdy:

• własna odzież i obuwie pracownika mogłyby ulec znacznemu zabrudzeniu lub zniszczeniu,
• wymagają tego względy technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wykaz stanowisk, na których pracownik powinien otrzymać odzież i obuwie robocze, ustala pracodawca w obowiązujących u niego przepisach zakładowych (regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy) lub w wewnętrznym zarządzeniu, jeżeli nie posiada takich przepisów. W tych aktach zakładowych powinien też określić rodzaje odzieży i obuwia roboczego i przewidywane okresy ich użytkowania (art. 237⁸ i art. 104¹ K.p.).

Kodeks pracy dopuszcza możliwość przeniesienia obowiązku zapewnienia odzieży i obuwia roboczego na pracownika, za wypłatą przez pracodawcę stosownego ekwiwalentu (art. 237⁷ § 4 K.p.). Wysokość ekwiwalentu powinna odzwierciedlać aktualne ceny konkretnego rodzaju odzieży czy obuwia roboczego. Własna odzież i obuwie robocze nie muszą już spełniać wymogów Polskich Norm, choć powinny zachowywać swoje funkcje użytkowe. Należy jednak podkreślić, że w niektórych sytuacjach pracodawca jest zobowiązany do bezpośredniego wydania pracownikom odzieży i obuwia roboczego i nie może tego obowiązku przenieść na zatrudnionego, w zamian za wypłatę ekwiwalentu. Dotyczy to stanowisk, na których wykonywane są prace:

• związane bezpośrednio z obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych,
• przy których własna odzież i obuwie pracownika mogą ulec intensywnemu zabrudzeniu albo skażeniu środkami chemicznymi, promieniotwórczymi lub biologicznie zakaźnymi.

W takich przypadkach odzież i obuwie robocze zapewnia wyłącznie pracodawca.

Ekwiwalent pieniężny, w wysokości poniesionych kosztów, jest wypłacany pracownikowi również w sytuacjach, gdy dopuszczalne prawnie jest samodzielne dokonywanie przez niego prania odzieży roboczej.

Środki ochrony indywidualnej

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami (art. 237⁶ K.p.). Środki ochrony indywidualnej należy odróżnić od standardowej odzieży i obuwia roboczego, które są zapewniane pracownikom ze względu na możliwość silnego zabrudzenia ich prywatnej odzieży/obuwia lub ze względu na warunki i charakter wykonywanych prac (a nie z uwagi na, w pierwszej kolejności, ochronę samego pracownika).

Środki ochrony indywidualnej muszą spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach. Pracodawca powinien określić warunki ich stosowania, a w szczególności czas i przypadki, w których powinny być używane.

Wspomniane środki ochrony są przeznaczone do osobistego użytku przez danego pracownika, więc wykorzystanie danego środka ochrony przez więcej niż jedną osobę jest dopuszczalne wyjątkowo, o ile zastosowano działania wykluczające niepożądany wpływ takiego użytkowania na zdrowie lub higienę użytkowników. Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane zgodnie z instrukcją przekazaną przez pracodawcę, określającą sposoby używania tych środków, ich kontrolę i konserwację. W razie potrzeby pracodawca może zorganizować pokazy używania wspomnianych środków ochrony.

Szczegółowy wykaz środków ochrony indywidualnej oraz przypadków, w których powinny być stosowane, zawiera m.in. dział IV, rozdział 6 pkt E rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bhp oraz załącznik nr 2 do tego rozporządzenia.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym. Powierzanie w/w przedmiotów pracownikowi do prania, konserwacji, odpylania i odkażania, jest niedopuszczalne.

Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze zapewnione przez pracodawcę stanowią jego wyłączną własność.