Zasady organizowania pierwszej pomocy w zakładzie pracy

Pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy w zakładzie pracy, a w razie konieczności, zorganizować pierwszą pomoc. W jaki sposób powinien tego dokonać? Czy są przepisy regulujące te kwestie?

Zasady organizowania pierwszej pomocy zostały określone w wielu normach, przy czym te, które mają zastosowanie do każdego pracodawcy, zawarto w Kodeksie pracy oraz rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), dalej rozporządzeniu w sprawie bhp.

Przepisem art. 209¹ § 1 K.p. ustawodawca zobowiązał zatrudniającego do:

• zapewnienia środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,
• wyznaczenia pracowników do:
• udzielania pierwszej pomocy,
• wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,
• zapewnienia łączności ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.

Powołany przepis wymienia konkretne działania, jakie powinien podjąć pracodawca w celu zorganizowania pierwszej pomocy, bez ich uszczegółowienia. W § 2 tej normy wskazano, że należy je dostosować do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. W Kodeksie pracy nie określono natomiast ani liczby pracowników wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy lub wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników ani tego, jakie powinni oni odbyć szkolenie oraz w co należy ich wyposażyć. Decyzję w tych sprawach pozostawiono więc zatrudniającemu. W art. 207¹ § 2 K.p. uściślono jedynie, co ma zawierać informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania działań związanych ze zwalczaniem pożarów i ewakuacją pracowników. Powinna ona objąć:

• imię i nazwisko,
• miejsce wykonywania pracy,
• numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej.

Bardziej szczegółowe wytyczne co do organizowania pierwszej pomocy zamieszczono w rozporządzeniu w sprawie przepisów bhp. W § 44 tego aktu prawnego wskazano, że pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy, a w szczególności:

• punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których są wykonywane prace powodujące duże ryzyko wypadku lub związane z wydzielaniem się par, gazów albo pyłów substancji sklasyfikowanych jako stwarzające zagrożenie ze względu na ostre działanie toksyczne,
• apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.

Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a ich obsługę należy powierzyć wyznaczonym, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy pracownikom. Ponadto zarówno punkty pierwszej pomocy, jak i miejsca usytuowania apteczek muszą być odpowiednio oznakowane i łatwo dostępne, a w widocznych miejscach należy wywiesić instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wspomniane wcześniej wykazy pracowników wyznaczonych do jej udzielania.

Ważne: "Punkt pierwszej pomocy" to pomieszczenie lub wyodrębnione miejsce o wystarczającej powierzchni, wyposażone w umywalki z ciepłą i zimną wodą oraz niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy (§ 2 pkt 14 rozporządzenia w sprawie przepisów bhp). 

Ustawodawca pozostawił pracodawcy dość duży margines swobody w zakresie dostosowania pierwszej pomocy do faktycznych potrzeb zakładu pracy. Jest to uzasadnione, gdyż niektóre prace nie powodują dużego zagrożenia, z kolei inne wymagają szczególnego postępowania oraz dostarczenia swoistych środków pierwszej pomocy. Do pierwszych zaliczyć można prace biurowe, do drugich narażenie np. na niektóre substancje chemiczne, w przypadku których może istnieć wymóg zainstalowania prysznica do ich zmywania w razie zanieczyszczenia ciała, czy też zapewnienia środków absorpcyjnych. Pamiętać też należy, że to pracodawca odpowiada za bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładzie pracy, w tym również za organizację pierwszej pomocy i to on, w razie zaistnienia nieprzewidywanego zdarzenia, może zostać uznany za odpowiedzialnego za jego skutki.