Konsekwencje zaistnienia w zakładzie pracy zdarzenia potencjalnie wypadkowego

1) Pracownik kierujący wózkiem widłowym z niewiadomych przyczyn zmienił kierunek jazdy i uderzył widłami w ścianę. Pracownikowi nic się nie stało. Czy pomimo to pracodawca powinien wdrożyć jakieś rozwiązania?

Zaistniałe zdarzenie jest "zdarzeniem potencjalnie wypadkowym", a jego zaistnienie jest sygnałem, aby wdrożyć działania zapobiegawcze.

W myśl art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. W okolicznościach z pytania nikt nie ucierpiał, zatem nie doszło do wypadku przy pracy, co w zasadzie zwalnia pracodawcę z przeprowadzenia postępowania powypadkowego i sporządzenia z niego protokołu (choć nie jest wykluczone, że będzie musiał go sporządzić w przyszłości, gdy okaże się, że w wyniku opisanego zdarzenia pracownik doznał urazu, który uwidocznił się dopiero po pewnym czasie). Zatrudniający powinien jednak potraktować to zdarzenie jako ostrzeżenie.

Zdarzenie, w wyniku którego nie doszło do urazu należy traktować jako zdarzenie potencjalnie wypadkowe. Pracodawca nie musi go ewidencjonować gdyż w przepisach nie przewidziano obowiązku tworzenia ich rejestru, jednak pomimo braku formalnego wymogu, nic nie stoi na przeszkodzie, aby to robił. Tym bardziej, że każde zaistniałe zdarzenie potencjalnie wypadkowe uzasadnia analizę oraz wprowadzenie ewentualnych zmian poprawiających warunki zatrudnienia, a także weryfikację obowiązującej w zakładzie pracy instrukcji bezpieczeństwa, w tym m.in. prac transportowych. Instrukcja tego rodzaju powinna zawierać szczegółowe wytyczne dotyczące organizacji prac transportowych w obszarze pracy wózka jezdniowego, z uwzględnieniem:

• warunków panujących w miejscu transportu,
• zadań i obowiązków osób zaangażowanych w prace transportowe,
• charakterystyki transportowanych ładunków oraz
• koordynacji działań i bezpieczeństwa wszystkich osób, które mogą pozostawać w ekspozycji na zagrożenia wynikające z prowadzenia prac transportowych (§ 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym, Dz. U. z 2020 r. poz. 852).

Pracodawca musi mieć na uwadze, że to on jest odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy oraz że na zakres tej odpowiedzialności nie wpływa fakt, że obowiązki w tej dziedzinie spoczywają na pracownikach bhp ani fakt powierzenia wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy na podstawie art. 207 § 1 K.p. Rejestr zdarzeń potencjalnie wypadkowych może zawierać minimalną ilość danych, w tym:

• stanowisko, na którym doszło do zaistnienia zdarzenia potencjalnie wypadkowego,
• jego miejsce i datę oraz 
• wnioski i zalecenia profilaktyczne.

Zwracamy uwagę! Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1514 ze zm.), dalej ustawy o UDT na każdym eksploatującym urządzenie techniczne (tu pracodawcy) spoczywa obowiązek niezwłocznego zawiadomienia organu właściwej jednostki dozoru technicznego o każdym niebezpiecznym uszkodzeniu urządzenia technicznego lub nieszczęśliwym wypadku związanym z jego eksploatacją. Z pytania Czytelnika nie wynika czy wózek jezdniowy, którym pracownik uderzył w ścianę uległ uszkodzeniu, a jeżeli tak, to czy uszkodzenie to jest niebezpieczne. W myśl rozporządzenia Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. poz. 2176), niebezpieczne uszkodzenie urządzenia transportu bliskiego (w tym wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia) to uszkodzenie nieprzewidziane, w wyniku którego UTB nie nadaje się do eksploatacji lub jego dalsza eksploatacja stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska. Z kolei nieszczęśliwy wypadek to nagłe zdarzenie, które spowodowało obrażenie ciała albo śmierć.

2) W jakich przypadkach i z jakimi konsekwencjami powinien liczyć się pracodawca z pierwszego pytania?

Nie wszystkie działania lub zaniechania pracodawcy są karane, ale faktycznie w niektórych przypadkach może on liczyć się z konsekwencjami. Wśród przepisów sankcjonujących wyróżnić można:

• art. 63 ust. 1 ustawy o UDT, w myśl którego kto dopuszcza do eksploatacji urządzenie techniczne bez otrzymania decyzji organu właściwej jednostki dozoru technicznego o dopuszczeniu urządzenia do eksploatacji lub obrotu, wbrew decyzji organu właściwej jednostki dozoru technicznego o wstrzymaniu eksploatacji lub wycofaniu z obrotu urządzenia technicznego lub przerabia urządzenie techniczne bez zgody organu właściwej jednostki dozoru technicznego, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności,
• art. 283 § 1 i 2 K.p., zgodnie z którym kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności, dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł,
• art. 220 § 1 K.k., który stanowi, że kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Pracodawca podlega również odpowiedzialności cywilnej za szkodę na mieniu lub naruszenie dóbr osobistych pracownika (np. zdrowia).