Rodzaje świadczeń należnych pracownikom z tytułu wypadku przy pracy

Pracownik z mocy prawa podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, które jest częścią systemu ubezpieczeń społecznych. Z funduszu wypadkowego wypłaca się różne świadczenia, w tym krótkoterminowe, jednorazowe i długoterminowe. W zasadzie każde ze świadczeń jest korzystniejsze od stosownego dla niego odpowiednika przysługującego z ubezpieczenia chorobowego albo rentowego. Głównym warunkiem pozwalającym na ich wypłatę jest jednak uznanie zaistniałego zdarzenia za wypadek przy pracy.

Definicja wypadku

Dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy muszą jednocześnie zaistnieć określone przez ustawodawcę okoliczności. Są nimi: nagłość zdarzenia, przyczyna zewnętrzna, związek z pracą, co najmniej uraz.

Za wypadek przy pracy uważa się bowiem nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika:
   
• zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
   
• czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
   
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

W zakresie uprawnienia do świadczeń ustawodawca nakazał traktować na równi z wypadkiem przy pracy wypadek, któremu pracownik uległ m.in. w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone wcześniej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań.

Tak wynika z art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej ustawą wypadkową.

Świadczenia wypadkowe

Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy i stał się niezdolny do pracy w związku z tym zdarzeniem, może ubiegać się o wiele świadczeń. Podstawą do ich przyznania i wypłaty jest przede wszystkim ustawa wypadkowa.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego przysługują, gdy zdarzenie jest uznane za wypadek przy pracy.

» Zasiłek chorobowy

Pracownik zachowuje prawo do zasiłku chorobowego niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu, od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Nie obowiązuje go, tak jak w przypadku zasiłku z ubezpieczenia chorobowego, 30-dniowy okres wyczekiwania. Co więcej, zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego należny jest w wysokości 100% podstawy jego wymiaru. Tak określają art. 8 ust. 1-2 oraz art. 9 ust. 1 ustawy wypadkowej.

Zasiłek nie przysługuje za okresy, za które ubezpieczony na podstawie odrębnych przepisów zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy.

Oprócz ustawy wypadkowej regulującej zasadnicze kwestie dotyczące prawa do zasiłku chorobowego oraz ustalania jego wysokości, ustawodawca nakazał stosować w odpowiednim zakresie ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwaną ustawą zasiłkową.

Okres, za który przysługuje zasiłek, jest więc analogiczny jak przy "zwykłej" chorobie. Zgodnie z dyspozycją art. 8 i 9 ustawy zasiłkowej wynosi on 182 lub 270 dni - gdy niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży.

» Zasiłek wyrównawczy

Pracownik może skorzystać z zasiłku wyrównawczego, jeżeli jego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, powstałego w wyniku wypadku przy pracy. Zasady dotyczące przyznawania zasiłku wyrównawczego regulują art. 23-25 ustawy zasiłkowej.

» Świadczenie rehabilitacyjne

Gdy okres zasiłkowy okaże się za krótki na odzyskanie zdolności do pracy, ubezpieczony może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne. Zasady jego przyznawania określa art. 18 ustawy zasiłkowej.

Pracownik nabywa prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze jego leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, jednak nie dłuższy niż 12 miesięcy. Za każdy miesiąc uważa się tu 30 dni.

O okolicznościach dotyczących stanu zdrowia pracownika oraz ewentualnym okresie niezbędnym do przywrócenia zdolności do pracy orzeka lekarz orzecznik ZUS albo w II instancji komisja lekarska tego organu. Wysokość świadczenia, analogicznie jak w przypadku zasiłku chorobowego, wynosi 100% podstawy wymiaru, która na zasadach wynikających z art. 19 ust. 2 ustawy zasiłkowej może zostać zwaloryzowana.

» Renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa

Przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty szkoleniowej, odpowiednie zastosowanie znajduje ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwana ustawą emerytalną.

Świadczenie przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy.

Natomiast ubezpieczony, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy, może skorzystać z renty szkoleniowej. Jest ona przyznawana na okres 6 miesięcy, który może ulec wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej jednak niż o 30 miesięcy.

Oprócz zasad dotyczących nabywania prawa do rent z ubezpieczenia wypadkowego, również ich wysokość jest korzystniejsza od takich świadczeń przysługujących z ubezpieczenia rentowego. Świadczenia nie mogą być bowiem niższe niż określony procent podstawy wymiaru renty, tj. odpowiednio:

• 80% - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy, 
   
• 60% - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy, 
   
• 100% - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

Ponadto renta nie może być niższa niż 120% kwoty najniższego odpowiedniego świadczenia z ogólnego stanu zdrowia.

» Jednorazowe odszkodowanie

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Ocena stopnia uszczerbku następuje po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Dokonuje jej lekarz orzecznik albo komisja lekarska ZUS.

» Dodatek pielęgnacyjny

Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury albo renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat.